Die dag ben ik onderweg naar een afspraak voor onze stichting. Via via zijn we in contact gekomen met Marike van Seedz Zorg (.nl). Zij heeft een spannende overstap gemaakt van een directierol in het mbo naar het runnen van een stichting die - zoals ze het zelf zeggen - investeert in jongeren. Zonder poespas en uitgaande van wat de jongere allereerst nodig heeft. Als die jongere dan bijvoorbeeld zo van straat komt eerst maar eens een bed. Fatsoenlijk eten. Een douche. En verder niet meteen duwen en trekken. Geef tijd. Geef rust. Geef ruimte. Later vertel ik er nog wel eens meer over.
Ik sta dus op het perron van de metro onder Rotterdam CS. Een beetje te mijmeren. Mijn rode rugzak om. Er stapt een jongen op me af. Kop groter dan mij. Duistere blik. En hij is met twee vrienden. De jongen komt recht tegenover me staan. Bijna neus tegen neus. Kijkt recht in mijn ogen. Zegt niets. Staat onbeweeglijk. Dreigend. Ik doe nog even niets. Snap er niks van.
Dan komt de metro. Ik loop om de jongen heen en stap erin. Het zijn maar een paar haltes. In mijn ooghoek zie ik twee RET-beveiligers zitten. Ondertussen zijn de twee vrienden gaan zitten. De jongen loop op me af. Ik denk nog 'als ik een tik krijg, grijpen die beveiligers wel in'.
Hij staat weer onbeweeglijk tegenover me. Weer op tien centimeter. Het gekke is dat ik me niet eens echt bedreigd voel. Ik snap het gewoon niet. Dan stelt hij de vraag. 'Ben jij politieagent?'
En precies op dat moment zie ik wie hij is. Dus ik antwoord meteen: 'Nee, maar heb jij die poster nog?' Op dat moment valt alle agressie van hem af. 'Ehh ja...' antwoordt hij. 'En wat heb je ermee gedaan?' Daar hoeft hij niet lang over na te denken: 'Die heb ik aan mijn moeder gegeven.' 'Dat is het mooiste wat je kunt doen', zeg ik tegen hem. Hij glimlacht.
Dan komt de uitleg: 'Weet je, gezichten vergeet ik nooit. Maar soms weet ik niet meer waarvan ik iemand ken.' Ik begrijp het en dat zeg ik ook tegen hem. Vervolgens vraag ik hoe het met hem gaat. Het antwoord is wat vaag. Daarna loopt hij terug naar zijn vrienden en legt hen uit waarom het anders is gelopen dan hij dacht. Ik kom even bij ze zitten en maak nog een praatje. Dan stopt de metro bij mijn halte. Ik groet de jongens en stap uit. In de Joubertstraat wachten ze al op me.

In het onderwijs gaat het vaak over veiligheid en vertrouwen. Over een sfeer, een omgeving en over afspraken die ervoor zorgen dat elk kind zich prettig en thuis voelt. Daar werken de teams in het basisonderwijs hard aan. En dat is niet altijd eenvoudig omdat kinderen op steeds jongere leeftijd op allerlei manieren onder druk kunnen komen te staan. Iedereen kent wel een paar voorbeelden daarvan. Gebeurtenissen, al dan niet online, met soms verstrekkende gevolgen.
In de justitiële jeugdinrichtingen waar wij onze projecten mochten doen is het eigenlijk niet anders. En daar is de uitdaging nog vele malen groter. De jongeren die er verblijven hebben allemaal wel een achtergrond waarin veiligheid en vertrouwen ver te zoeken zijn. Van talloze jongeren hebben we wel de verhalen daarover gehoord. Schrijnende anekdotes over mishandeling, verwaarlozing, psychisch geweld, noem maar op. 
Met jongeren die zo'n achtergrond hebben is het niet eenvoudig om vertrouwen te winnen. Tegelijkertijd is juist dat vertrouwen en een basaal gevoel van veiligheid een absolute voorwaarde voor ons werk. We kunnen de jongeren alleen maar op weg helpen naar een gevoel van trots en een - iets - positiever zelfbeeld als zij aanvoelen dat wij okay zijn. En, laat ik dat meteen ook maar duidelijk maken, daarvoor is geen simpele methode. De essentie is dat wij iets van onze kwetsbaarheid durven te tonen. 
Dus we steken niet meteen van wal met wat wij willen en komen doen. We gaan eerst maar een rustig kennismaken. Iets over onszelf vertellen. Wat foto's tonen van ons gezin. Van de hond. Van een wandeling. We delen het een en ander over onze hobby's. We beantwoorden de vragen die dan komen. Bijvoorbeeld of onze dochters al een vriend hebben (het antwoord is 'ja'). Wanneer onze eerste hond dood ging en hoe ik dat vond. Waarop wij dan vragen of er jongeren zijn die een hond hebben. En of ze die missen en hoe het geregeld is met opvang (het antwoord is altijd 'ja ik mis mijn hond verschrikkelijk en hij/zij is nu bij een bekende of een familielid'). Als de sfeer goed is, lees ik één van mijn gedichten voor. 
Soms duurt dat wel een hele les. Hebben we dus niets gedaan van wat in ons lesplan staat. Maar we hebben van een aantal jongeren al meer gehoord over wie zij zijn. Waar ze vandaan komen. Of ze broertjes, zusjes hebben. Misschien ook iets over hun cultuur, hun geloof. En hun hond dus of een ander huisdier. En als we elkaar op die manier een beetje hebben leren kennen, kunnen we beginnen met hun verhaal voor reclame maken voor jezelf. Kortom, we moeten vooral niet teveel willen. Rustig aan. Er is tijd genoeg. En als de sfeer echt goed is komen de grappen en de moppen. Dan is het ijs gebroken. En is er ruimte om iets moois te scheppen.

Elke jongere die in een justitiële jeugdinrichting belandt heeft een moeder en een vader. Die ouders zijn lang niet altijd beide in beeld. Om allerlei uiteenlopende redenen zijn er veel jongeren wiens vader al langer of korter geen of nauwelijks een rol speelt in hun leven. Voor de moeders geldt dat meestal niet. Sterker, het is heel uitzonderlijk dat de moeder van de jongere geen relatie meer met haar zoon heeft.
In 2019 krijgen we vanuit een van de jeugdinrichtingen de vraag of we onze lessen reclame maken voor jezelf aan Moederdag kunnen koppelen. Nou dat doen we graag. In de loop van de jaren hebben we al heel wat jongeren horen vertellen wat hun moeder voor hen betekent. Dus wat is er mooier dan een project dat helemaal gaat over de relatie tussen moeder en zoon. Over de band die ze hebben. Over hoe moeilijk het soms is. Over de plek in het hart bij beide.
Fotograaf Jaap en rapper Desmond doen de workshops. Ze bedenken samen hoe ze gaan starten. Desmond - die merendeels is opgevoed door zijn oma - vertelt over zijn moeder en hoe het is om haar te missen. Jaap neemt de jongeren mee in zijn band met zijn moeder en wat ze voor hem betekent. Het mooie is dat door bij zichzelf te beginnen de jongeren zich echt uitgenodigd voelen om ook te delen wat hun moeder voor hen betekent. 
Ze delen hun ervaringen. Ze vertellen over de spijt die ze hebben over wat ze hun moeder hebben aangedaan. Dat ze zich realiseren dat hun moeder zich vaak zorgen maakt om hen. En dat ze daar ook alle reden voor hebben. Het zijn verhalen over stomme keuzes en de gevolgen daarvan. Over meegesleept worden in wat je ergens niet, maar ook ergens wel wilde. En vooral over liefde. Moederliefde. Zoonliefde. Universele liefde. 
De openheid en kwetsbaarheid tijdens die gesprekken is bijzonder. Jaap en Desmond zien kanten van deze jongeren die je niet zo vaak ziet. En de gedichten die ze schrijven spreken voor zichzelf. Elk van hen houdt zielsveel van zijn moeder. Wil alles voor haar doen. Alles voor haar betekenen. Om goed te maken wat verkeerd ging. En vooral ook om te laten zien dat ze diep van binnen anders zijn dan veel mensen denken. Anders dan je op grond van hun fouten zou zeggen. Anders dan het beeld dat van ze bestaat.
We kunnen de posters die we met ze maakten helaas niet laten zien. De jongeren vertrouwen erop dat we ons houden de afspraak die we met ze maken. De poster is voor hen - zij bepalen wat ze ermee doen. We weten zeker dat er heel wat tranen zijn gevloeid toen al die moeders de poster van hun zoon kregen. En daar zijn wij trots op, want het verdiept de verbinding en geeft hoop voor de toekomst. 

Fotograaf Jaap Stahlie en ik werken al jaren samen. Onze workshops in de justitiële jeugdinrichtingen geven we altijd samen met een of meer rappers of spoken word dichters. Geweldig om met hen samen te werken. Hun aanwezigheid maar vooral hun interactie met de jongeren voegt heel veel toe aan de workshops. Sterker, zonder hen zou onze impact een stuk minder groot zijn. En op hun beurt zijn deze jonge muzikanten en poëten trots op de samenwerking en hun betekenis voor de jongeren. 
Zo zit ik op een dag tijdens de laatste workshop bij een aantal jongeren die al klaar zijn met de opdracht om een gedicht of rap te schrijven. Desmond, een van de rappers met wie we veel samenwerken, heeft een extra opdracht bedacht. Hij nodigt de jongeren uit om te gaan schrijven over wat ze als eerste gaan doen op het moment dat ze in vrijheid worden gesteld. 
Nou wil het geval dat ik in het verleden ook twee keer heb vastgezeten. Heel kort, maar goed, ik kan me iets voorstellen bij het gevoel van weer vrij zijn. (Over het hoe en waarom van die arrestaties vertel ik je graag een keer persoonlijk.) Dus ik besluit nu ik er toch bij ben, om ook te gaan schrijven. Wanneer iedereen klaar is, vraagt Desmond de jongeren om hun verhaal voor te lezen. Prachtig hoe ze in woorden weten uit te drukken hoe het voelt om weer vrij te zijn en wat je dan gaat doen.
En dan kijkt Desmond naar mij en vraagt: 'Melle, ik zag jou ook schrijven. Vertel.' 'Shit, denk ik, nou ben ik de schlemiel.' Maar goed, als je de voorzet krijgt, moet je die natuurlijk niet wegfrommelen. Dus ik besluit om mijn verhaal voor te lezen. Tot mijn grote verbazing zie ik allemaal vraagtekens bij de jongeren. 'Waar werd u dan van verdacht?' vraagt er een. En een ander: 'Moest u voorkomen en hoe liep dat af?' En een volgende: 'Waar zat u dan vast?' Ik vertel de jongeren het verhaal van die ene nacht die ik doorbracht in een Haagse arrestantencel. Dat ik werd verdacht van een inbraak. Dat het grote onzin was. En dat ik dus gelukkig de volgende dag al weer naar huis mocht. Interessante ervaring op z'n zachtst gezegd.
Als ik klaar ben met dat verhaal, staat een van de jongeren op. 'Meneer, zegt hij, ik ga u mijn mobiele nummer geven.' Ik weet van zijn begeleiders dat deze jongen uit een nogal criminele familie komt uit een grote plaats in de Randstad. Tijdens de workshops heb ik ook al gemerkt dat hij nogal stottert en dat hij ook erg grappig is. 'Hoezo ga jij jouw 06 aan mij geven?', vraag ik hem. 'Nou meneer, als u dan weer in de problemen komt, belt u mij gewoon even. Ik los het op.' Iedereen ligt krom van het lachen. Wij ook. Ik bedank hem hartelijk. 
Een paar weken later komen we de posters brengen. Deze jongere komt wat later. Wanneer we de poster voor hem op de pingpongtafel uitrollen. valt hij stil. Even weet hij niet meer wat te zeggen. Dan bedankt hij ons wel vijf keer. Met een handdruk en een hug. En nee, zijn mobiele nummer heb ik niet gekregen. 

Tijdens al die lessen en workshops die we in de afgelopen ruim 20 jaar hebben gedaan, doen we heel wat ontdekkingen. Allereerst over onszelf. Over onze misverstanden, onze vooroordelen en onze onkunde. De deelnemers zijn onze allerbeste leermeesters. Vooral van de jongeren in de justitïele jeugdinrichtingen leren we ontzetten veel.
Ze leren ons bijvoorbeeld dat vertrouwen alleen kan ontstaan als je echt bent. Gewoon jezelf. Of je nou van de straat bent of niet. Want één ding moet gezegd: de intuïtie van veel gedetineerde jongeren werkt uitstekend. Bovendien hebben ze over het algemeen weinig angst om scherpe vragen te stellen. Ons relatieve voordeel daar is meestal wel dat jongeren min of meer vrijwillig naar de workshops komen. In een situatie waar vaak spraken is van drang en dwang; van macht en onmacht is het juist fijn als je niet op basis daarvan werkt. 
Het lastige is dan wel weer dat je het helemaal van de verbinding en het vertrouwen moet hebben. Daar gaat onze aandacht dan ook altijd in eerste instantie naar uit. Daarom ook vinden het zo belangrijk dat iedereen meedoet. Dus ook de pedagogisch medewerkers van de instelling. Onze workshops zijn een perfect gelegenheid om even allemaal hetzelfde te zijn. Want zowel voor het schrijven van een gedicht als voor het poseren voor een camera moet iedereen over een drempel stappen. Als pedagogisch medewerker zou je meteen moeten begrijpen dat die workshop je een enorme kans biedt. Namelijk om even gelijk te zijn aan de jongeren. Om je te verbinden op basis van de lichte gêne die je voelt om ook zo'n gedicht te componeren. Om voor de lens van de fotograaf te staan. Om later je gedicht ook nog voor te dragen. En zo de jongeren een kijkje in jouw leven te geven.
Niet elke medewerker begrijpt dat. Jammer. Maar we zullen bij elke workshop steeds de niet-jongere (om ze zo maar eens te noemen) uitnodigen om mee te doen. Want dat schakelt gelijk. En als je je gelijken voelt wordt het een stuk eenvoudiger om je met de ander te verbinden. Daarom móet iedereen meedoen. We hebben vaak genoeg gezien wat het mooie effect daarvan is. En de niet-jongeren die daarbij waren en dus meededen, zullen dat ook niet snel vergeten. Mocht het toch wat in de vergetelheid raken dan kunnen ze altijd nog even hun poster erbij pakken. Komt alles vanzelf terug.

We zijn in Veenhuizen. Het is een van de eerste keren dat we daar zijn. Onze begeleider neemt ons mee naar de groepsruimte waar de jongeren bezig zijn met de voorbereidingen van de lunch. Een aantal van hen zit lekker te chillen en wij schuiven ook aan. Al snel zitten we gezellig te kletsen (en ja dat kan prima in zo'n omgeving).
Het gaat zoals meestal over van alles en nog wat. We vragen aan de jongeren waar ze vandaan komen. Dat wisselt nogal. Het merendeel komt uit het Noorden, maar een aantal jongeren blijkt uit de Randstad te komen. Hoe ze dan hier terecht zijn gekomen, vragen we. De een is daar wat vager in dan de ander. Overplaatsing is soms een van de redenen, maar we begrijpen ook dat het voor sommige jongeren veiliger en rustiger is om uit hun normale omgeving te zijn. 
Dat geeft ons een beeld van hoezeer jongeren 'vastgezet' zijn in hun leven. Eigenlijk zaten ze al gevangen voordat ze in deze gevangenis-omgeving terechtkwamen. Gevangen in verslaving. In geweld. In slechte of geen opvoeding. In niet gezien en niet gehoord worden. En dat zijn dan verklaringen voor de redenen waarom ze hier terechtkomen, maar natuurlijk geen excuses. De kunst blijft steeds weer om verder te kijken dan het soms lastige gedrag. Verder kijken dan wat ze geflikt hebben. Dus je oordeel aan de kant zetten en open en nieuwsgierig blijven. En ondertussen ook alert.
Zoals altijd heeft Jaap zijn tas met fotografie-spullen bij zich. Daar zit ook altijd een aantal reserve-accu's bij voor zijn camera en flitser(s). Terwijl we zo gezellig zitten te keuvelen, ziet Jaap de hand van een van de jongeren heel langzaam in zijn tas verdwijnen. Geluidloos. Wanneer de hand weer uit de tas is, zit daar een accu in. Handig, want met een accu of batterij en een ijzerdraadje, kun je vuur maken. En dat opent een scala van mogelijkheden. Dat weten wij ook.
Hoe ga je om met zoiets? Jaap kiest voor de zachte maar toch o zo duidelijke aanpak. Hij kijkt de jongere aan, glimlacht en steekt zijn geopende hand uit. De jongere moet ook lachen en legt zonder protest de accu in de hand van Jaap. 'Kon het proberen' zegt hij. 'Ja, antwoordt Jaap, je kon het proberen.' De hele groep zit te schudden van het lachen. Probleem opgelost en een mooie basis voor onze samenwerking gelegd.

Vanuit stichting Reclame Maken Voor Jezelf - en ook al voordat de stichting een stichting was werken we een aantal jaren achter elkaar met de jongeren in de instelling in Veenhuizen. Omdat we na de eerste ronde workshops meteen al het vertrouwen krijgen van de coördinatoren in de instelling, mogen we onze workshops zonder begeleiders geven. Dus zonder 'ogen' van medewerkers van de instelling.
Dat is extra spannend. De groep jongeren weet natuurlijk dat wij aan hen 'overgeleverd' zijn. Dus ze proberen ons nog wat extra uit. Laten lastig en soms ook moeilijk te begrijpen gedrag zien. Werken in eerste instantie alleen maar tegen. Maar omdat wij steeds maar niet de strijd met hen aangaan en accepteren wat er in het moment gebeurt, doorstaan we dat vrij moeiteloos. Wat overigens niet wil zeggen dat het altijd even makkelijk is. Sommige jongeren zijn heel toegankelijk en benaderbaar. Andere staan in eerste instantie helemaal niet open. En juist voor die laatste is het zo belangrijk en goed om onze workshops te doen. Om iets van zelfinzicht te krijgen. Een beeld van hun talenten, capaciteiten en hun goede eigenschappen. 
Steeds weer zien we op een gegeven moment de sfeer de goede kant op kantelen. En dan gebeuren er wondertjes. Jongeren openen zich. Nemen ons mee in hun avonturen, hun leven, hun ellende soms ook. Vertellen waar ze vandaan komen, hoe de relatie met hun moeder, hun vader, hun broers, zusjes, half- en stiefzussen en -broers is. 
Dat zijn eigenlijk altijd verhalen van gebroken gezinnen, alcohol-, drugs- en sociaal-maatschappelijke problemen van ouders. Soms al generaties lang. Het gaat over armoede, over schulden, over niet los kunnen komen van de gewoontes en verwachtingen in families en gezinnen. Het gaat vooral ook over niet gezien worden. Door ouders, door school, door maatschappelijke instanties. Onbegrip vaak en soms ook onwil. 
Maar hoe triest en deprimerend de verhalen ook zijn, we lachen ook wat af. Op het moment dat er moppen getapt worden of grappen over en met ons gemaakt worden, kan het niet meer stuk. Dan is de sfeer zo goed dat bijna alles kan. Dan ontstaat er bijvoorbeeld ruimte om het eens over kernwaarden te hebben. Wat dat zijn en waarom die zo belangrijk zijn in je leven. De meest jongeren begrijpen dat heel goed en herkennen het ook. Ook in de wereld van criminaliteit zijn er natuurlijk hele sterke waarden. 'Snitchen' (verklikken) is een doodzonde. En dus een hele sterke waarde. Net als broederschap. Eerlijkheid richting je vrienden.
De gesprekken daarover zijn onvergetelijk. Zo zie ik een jongere op een gegeven moment de kernwaarde 'zorgzaam' opschrijven. Gefascineerd vraag ik hem waarom hij juist die waarde benoemt. En dan vertelt hij het verhaal achter de overval die hij ooit pleegde. De details kan ik hier niet noemen, maar het kwam er op neer dat hij al veel te jong voor zijn zusje moest zorgen. Alleen. Zonder ook maar iets van hulp of financiële ondersteuning. Tja...

De workshops in de jeugdinrichting krijgen na een tijdje bekendheid in justitiekringen. Zo krijgen we een uitnodiging van een andere jeugdinrichting in het Noorden van het land.  In Veenhuizen, dat al decennialang de locatie is voor een aantal gevangenissen. Middenin de prachtige natuur staan daar hoge hekken met prikkeldraad, imposante stalen deuren, hoog geplaatste camera's en enorme parkeerplaats met daarvoor een slagboom en een waar doolhof aan hekken. 
De eerste keer dat we daar onze workshops komen geven, doen we dat op de groep. De jongeren die er verblijven zijn onderverdeeld in groepen. Elk van die groepen heeft een afdeling met kamers (dat zijn eigenlijk de cellen, maar dat woord wordt niet gebruikt) en een gezamenlijke huiskamer. Daar eten de jongeren samen, er staat een tv-met Playstation, er zijn bordspellen en er zijn eettafels en stoelen plus een grote zithoek. Dat klinkt misschien heel knus, maar vergis je niet: je zit er opgesloten. Alleen een begeleider kan je erin of eruit laten. 
De jongeren zorgen zelf voor het ontbijt en de lunch. Onder leiding van een pedagogisch medewerker - dat wel. Ze bepalen  - tot op zekere hoogte - ook gezamenlijk wat er voor het ontbijt en de lunch wordt ingekocht. Dus als fotograaf Jaap na onze aankomst en eerste workshop een van de jongens een tosti ziet bereiden en aangeeft dat hij daar zelf ook wel trek in heeft, worden er voor ons tosti's gemaakt. En dat zijn precies de dingen waardoor je elkaar wat beter leert kennen: samen lunchen. Dat geeft ruimte voor vragen en gesprekken. Zo leren we elkaar een beetje kennen en dat schept een basis voor de workshops en het schrijven van indrukwekkende teksten. 
Op een gegeven moment, als we al klaar zijn met de workshop - zie ik dat Jaap met een van de jongens zit de dammen. Ik ben ondertussen in gesprek geraakt met twee andere jongens die net als ik net het platteland komen. We vragen overigens nooit naar waarom ze daar zitten of hoe ze in de jeugdinrichting verzeild zijn geraakt. Soms vertelt een jongere er zelf iets over. Meestal zijn dat geen stoere verhalen, maar voel je eronder iets van eenzaamheid en mislukking. 
Omdat we geen deel uitmaken van het vaste team van de jeugdinrichting geeft dat onze positie wat meer ruimte. Wij hebben geen mogelijkheden om hen sancties op te leggen of ze naar hun kamer te sturen. We kunnen dus geen druk op hen uitoefenen en daardoor gaat het echt om onze vaardigheid om ons met hen te verbinden en vertrouwen te wekken. Juist doordat we niet al te veel van hen weten, hen respecteren (en soms ook duidelijk grenzen aangeven) en relatief kort met hen samenwerken, boeken we samen prachtige resultaten. Die jammergenoeg altijd achter die deuren blijven omdat elke jongere zelf bepaalt wat er met zijn poster gebeurt. 

Het is een schatting, dat aantal van 500. Maar wel een realistische schatting. Zoveel leerlingen van IMCWeekendschool hebben onze lessen reclame maken voor jezelf in de afgelopen twintig jaar gevolgd. Zij hebben veel geleerd in de lessen, maar wij minstens zoveel van hen. Het belangrijkste centrale thema: nieuwsgierigheid. Van hen naar ons en andersom. 
IMCWeekendschool zorgt dat jongeren uit de armste wijken in Nederland les krijgen door professionals uit de wereld van kunst, cultuur en wetenschap. Die professionals - die bijna allemaal geen ervaring hebben met lesgeven - nemen de leerlingen mee in hun wereld. De wereld van architect. Van de filmregisseur. Van de hartchirurg. De patholoog-anatoom. De advocaat, openbaar aanklager en de rechter. Van de sterrenkundige en de verloskundige. Enzovoorts, enzoorts.
Al die gastdocenten geven op één of meer zondagen vrijwillig les op een van de weekendscholen. Die vind je in een aantal grote steden: Amsterdam (3 locaties), Rotterdam (2 locaties), Den Haag, Utrecht, Nijmegen, Tilburg, Groningen. We geven vanuit stichting Reclame Maken Voor Jezelf al zo'n twintig jaar les aan jongeren in het derde jaar. Het langst in Amsterdam-Noord en sinds een paar jaar ook in Rotterdam-Delfshaven en in Groningen. 
De lessen op IMCWeekendschool monden elk jaar en voor elk van de drie locaties uit in een expositie. Meestal valt die precies samen met de uitreiking van het weekendschool-diploma. Zo krijgen ouders, broers, zussen, familie, vrienden en belangstellenden hele andere kanten van de leerlingen te zien. Hun beeld van de toekomst bijvoorbeeld. Of wat ze belangrijk vinden in de samenleving. Hoe ze denken over waarden en talent. Of hoe ze zichzelf zien over tien of vijftien jaar. Prachtig, ontroerend, raak, indrukwekkend, hartverwarmend. Zulke reacties horen we vaak als bezoekers de geëxposeerde posters zien. Bij de jongeren zelf zien we een mix van gêne en trots en alle andere emoties die bij zichtbaarheid horen.
Allemaal hebben ze tijdens de lessen een tekst, een gedicht of een rap geschreven. Allemaal zijn ze ook geportretteerd. Voor de meeste jongeren zat daar ook iets in van jezelf overwinnen. De hobbels nemen. Voor de camera staan en jezelf laten zien. Echt. Zoals je bent. En dat vervolgens met een uniek gedicht nog eens onderstrepen. Je zou erbij moeten zijn. Want de ontstaansproces is zo ongeveer het mooiste om te zien. De worstelingen soms en toch weet iedereen uiteindelijk iets heel moois op papier te krijgen. Het is elke keer weer heel bijzonder om daar niet alleen de aanstichter, maar ook de getuige van te mogen zijn.

We scrollen een jaar of twee verder. Inmiddels hebben we aardig wat ervaring opgedaan met het werken met jongeren. Niet alleen in de jeugdinrichting maar ook op IMCWeekendschool. We zien steeds als we de posters komen uitreiken, wat dat met de jongeren doet. Wat het voor ze betekent om zichzelf zo te zien in combinatie met het gedicht dat ze hebben geschreven. Voor ons is dat elke keer weer een moment dat we ons vereerd voelen dat we dit op gang mogen brengen bij deze jongeren. Het gevoel van trots. Van gezien worden. Van gehoord zijn. En vooral van jezelf mogen zijn. Met jouw dromen, wensen, vragen, twijfels, spijt, trots, verdriet, woede en humor - ja dat ook. Ik voel me nederig dat ik daarvan deelgenoot mag zijn. Die blik in wat hen ten diepste raakt, bezighoudt. 
Ik zeg wel eens: er is niemand van wie ik zoveel heb geleerd als van de jongeren in die justitiële jeugdinrichtingen. Die prikken namelijk feilloos door onechtheid heen. Ze voelen als geen ander aan of je daar echt wilt zijn en ook echt met hen aan de slag wilt. Gewoon, omdat je die keuze hebt gemaakt. Als je niet van de straat bent, moet je ook niet doen alsof je dat wel bent. Ik ben bepaald niet van de straat, dus wordt altijd extra uitgetest. Jaap Stahlie, de fotograaf (ik tik nogal eens fotograa-g- en dat past ook heel goed bij hem) met wie veel lessen geef, is wat meer van de straat. Opgegroeid in Amsterdam-Noord (en niet in een klein dorp in Friesland zoals ik) en, zoals hij zelf geregeld zegt: 'Het was voor mij wel goed geweest als er in mijn jeugd ook een weekendschool was geweest'. Jaap voelt de jongeren beter aan dan ik. 
Onze dochters zijn geweldige spiegels voor mij geweest (en soms nog nu ze in de dertig zijn), maar deze jongeren produceren vaak een nog veel scherper en rauwer (zelf)beeld. Ze dwingen me zonder het zelf te weten om steeds opnieuw te kijken en te beoordelen hoe ik het aanpak. De lessen, de interactie met hen en met hun begeleiders, de momenten dat het spannend is en zeker ook de momenten van ontspanning. Het is een avontuur.
Het moment suprème is de eindontmoeting. Dan reiken we de poster aan elke deelnemer persoonlijk uit. Wie wil mag haar of zijn poster ook aan de rest van de groep laten zien. De onthulling van de poster gaat elke keer weer gepaard met een mengeling van gêne, verbazing, trots, gegiechel en een sensatie van overwinning. Zelfoverwinning wel te verstaan. Sommige jongeren paraderen triomfantelijk de zaal of klas rond met hun poster. Anderen rollen de poster snel weer op een stoppen die terug in de koker. En heel soms vraag een enkeling of wij onze handtekening op de poster willen zetten. Zijn wij ook trots.